!!!: Bu doküman Boğaziçi Üniversitesi Yelken Takımı sporcularının 2 yıldız kursu boyunca balonla seyirlerde pratik eğitim ön açıklaması olacak şekilde hazırlanmıştır. Bu doküman, tamamen pratik tecrübeler sonucu kağıda dökülmüş olup, zaman içinde sporcunun tecrübesini artırıp yeni teknikler bulabilmesi ve bu dokümana eklemeler yapması imkanını verir. Sporcunun denize çıkış saatleri kısıtlı olacağından, kendisine has teknikler geliştirmesi zaman alacaktır. Bu nedenle dokümanın hazırlanış amacı, balon kullanmanın inceliklerini en baştan sporcuya göstermek ve nispeten kısa zamanda tekniğini geliştirmesini sağlamaktır.
Dokümanın içerdiği tekniklerin hepsi, özellikle hiç balon kullanmamış sporcular tarafından kolayca anlaşılamayabilir. Bu nedenle içeriğin her denize çıkış öncesi ve sonrası tekrarlanması ve her antreman sırasında bu bilgilerden bir kısmını referans alarak kendini geliştirmeye çalışması tavsiye edilir.
Balon (Spinnaker) Nedir?
Balon, çift yelkenli (flok + anayelken) teknelerde, ağırlıklı olarak geniş seyirlerde kullanılan (pupa ve geniş apaz) , derin torlu, kavisli, özünde üçgen şekline sahip bir yelken çeşididir.
Balonlar yatlarda balon trimcisi tarafından kullanılır ve bowman, pitman ve vinççiler tarafından kullanılmasına yardım edilir. Ufak teknelerde ve centerboardlarda tek başına flokçu kullanabilir.
Teknelere göre farklılık göstermesine örnek verecek olursak, centreboard dediğimiz hareketli salmalı yarış teknelerinde balon anayelken ve flok basılıyken ve de, dar apazdan pupaya kadar olan geniş bir yelpazede kullanılırken, yatlarda balonun flok indirilmesi kaydıyla basıldığını ve de geniş apaz ve pupa seyirlerinde kullanıldığını görürüz. Yatlarda dar apaz ve apaz seyirlerinde kullanılmamasının en büyük sebebi ise, alanının büyük olmasından ötürü, üzerinde biriktirdiği aşırı kuvvet nedeniyle teknenin broşa girmesine (genelde sert rüzgarlarda, teknenin aniden rüzgar altına yatması ve de orsalaması sonucu, suya çakılması) yol açmasıdır. Bir diğer faktör de, şeklen pupaya daha uygun oluşundan ötürü, flokun dar seyirlerde balondan çok daha iyi performans veriyor oluşudur.
Balonların kullanım alanları balonun kendi şekline ve cinsine göre de değişir. Geniş seyirler için omuzlu (üçgenin dikdörtgene daha çok yaklaşmış hali) ?Simetrik? balonlar tercih edilirken, dar seyirlerde, balonla gidilebilecek açıyı daraltabilmek için ?Asimetrik? balonlar (üçgen şekline daha yakın, tek köşesi teknenin pruvasına sabitlenerek kullanılanlar) tercih edilmektedir. ?Jennaker? denilen nispeten daha da az torlu, daha da üçgenimsi balon ise en dar orsa açısını yakalayabilmek ve süratli gidebilmek için, özellikle çift omurgalı ve de pruva gönderli (catamaran, tornado, 49er) teknelerde kullanılan tiptir.
Balonun Kumaşı, Kalınlığı
Bir balonun kumaşını belirleyen çeşitli faktörler vardır. Bunlardan birincisi balonun fiziksel yapısı (alanı, derinliği, ağırlık merkezi) diğeri ise kullanılacağı rüzgar şiddetidir. Büyük teknelerin, balonları da büyük olacağından, bu balonlar üzerinde birikecek rüzgar gücü de fazla olacaktır, buna bağlı olarak da, bu balonların yapımında kullanılacak olan kumaş nispeten daha sağlam örgülü, daha kalın bir kumaş olacaktır. Fakat her teknenin balon takımını da kendi içinde düşünecek olursak, bir teknenin hafif rüzgarda ince kumaşlı, sert havalarda ise kalın kumaşlı balonu kullanacağı sonucuna varırız. Bunun sebebi ise, hafif havada kalın kumaşlı balonun daha ağır olduğundan, kendi kendisini söndürme eğiliminin artırması ve de doldurulmasını zorlaştırmasıdır. Buna paralel olarak, sert rüzgarlarda, ince kumaşlı balonların daha kolay yıpranarak parçalanacak olabilmesinden ve de ince kumaşı yüzünden geçirgenliğinin de fazla olması nedeniyle daha az verimli olacağından söz edebiliriz.
Balon İskotaları (Guy ve Sheet)
Bir balonun teknede donatılmış hali temel olarak şu şekildedir:
Balonun yaka dediğimiz, iplerin bağlandığı 3 tane ucu vardır. Bu uçları kabaca, ikizkenar bir üçgenin 3 köşesi olarak düşünebiliriz. Bu üçgenin üst köşesine bir mandar bağlanarak, direğin muhtelif yüksekliğine çekilmektedir. Diğer iki yakasına ise Balon Iskotaları bağlanmaktadır. Küçük teknelerde bu tek bir ipin iki ucu olurken, büyük teknelerde, rüzgaraltı (sheet) ve rüzgarüstü (guy) ıskotası olarak iki farklı ip kullanılmaktadır. Bu iskotalar teknenin donanımına göre farklılık gösterecek şekilde muhtelif makaralardan geçecektir. Böylece balonumuzu donatmış olduk. Balonumuz tepeden direğe alt taraftan da ıskotalarla teknedeki ekipman veya ekibe sabitlenmiş durumdadır.
Shut Sistemi:
Bazı teknelerde (léquip, catamaran, tornado, 49er vb…) kullanılan, balonu daha kolay ve hızlı basıp indirmeye yarayan bir sistemdir. Bundaki fark, balon mandarının balonun dikey simetrisi üzerinde bulunan birkaç matafyondan da geçerek, balon indirilirken balonun kendi kendisini toplayarak, tekne güvertesindeki yuvasına yerleşmesidir.
Shut sistemi olmayan teknelerde, balonun ?tıkıldığı? bir torba ya da başka bir yer mevcuttur, balon basılı değilken ya da kullanılmazken burada muhafaza edilir.
Balonun Basılması
Balon yuvasında donatılı haldeyken (ıskotaları ve mandarı bağlı), muhtelif bir sistemle balon mandarının çekilmesi, dolayısıyla balonun üst yakasının yukarıya yükselmesi ve de en sonunda mandarın geçtiği makaraya yapışmasıdır. Böylece Balonu basmış olduk. Şimdi yapmamız gereken ise balonu kullanmak! Balonu kullanmamız için bize gerekenler ?barbuholer sistemi? ve de ?balon gönderi?dir.
Kaynak: Boğaziçi Üniversitesi Yelken Takımı